8 Δεκεμβρίου μνήμη του Οσίου πατρός ημών Παταπίου του θαυματουργού και του Αγίου αποστόλου Τυχικού

'Οσιος Πατάπιος

Σήμερα η Εκκλησία εορτάζει και τιμά την ιερή μνήμη του οσίου Παταπίου του ερημοπολίτη. Έτσι χαρακτηριστικά τιτλοφορείται ο όσιος, που έζησε απομονωμένος στην έρημο, αφήνοντας το θόρυβο και τις χαρές της κοσμικής ζωής. Γεννήθηκε στην Θήβα της Αιγύπτου από γονείς ευσεβείς χριστιανούς, κοντά στους οποίους με πολλή φροντίδα κι επιμέλεια ανατράφηκε κι έμαθε τα ιερά γράμματα. Ταιριάζει και στον άγιο Πατάπιο εκείνο που γράφει ο απόστολος Παύλος προς τον Τιμόθεο· «από βρέφους τα ιερά γράμματα οίδας, τα δυνάμενα σε σοφίσαι εις σωτηρίαν δια πίστεως της εν Χριστώ Ιησού». Η πίστη στον Ιησού Χριστό και τα ιερά γράμματα κάνουν πραγματικά σοφό και σώζουν τον άνθρωπο.

Όταν ήλθε σε ηλικία, ο άγιος Πατάπιος απαρνήθηκε την πατρίδα, τον πλούτο, τους συγγενείς και κάθε κοσμική απόλαυση και ματαιότητα κι έφυγε στην έρημο. Ήταν η εποχή τότε, που ο αναχωρητισμός και ο μοναχικός βίος στην περιοχή εκείνη της Αιγύπτου βρισκόταν σε μεγάλη ακμή. Γρήγορα ο άγιος Πατάπιος ξεχώρισε κι έγινε πολύ γνωστός για τη μεγάλη του άσκηση και αρετή, τόσο, που πολλοί έτρεχαν κοντά του, για να ωφεληθούν πνευματικά από τη γνωριμία του και την αναστροφή μαζί του. Το ίδιο γινότανε, όπως βλέπομε στα ιερά Ευαγγέλια, με τον πρόδρομο και βαπτιστή Ιωάννη, όπου «εξεπορεύετο προς αυτόν Ιεροσόλυμα και πάσα Ιουδαία και πάσα περίχωρος του Ιορδάνου».

Αυτό πρέπει να το προσέξουμε και να το εκτιμήσουμε πολύ, ποιά σημασία δηλαδή και πόση πνευματική ωφέλεια έχει για έναν τόπο η παρουσία ενός αγίου ανθρώπου. Ας μην είναι, και δεν πρέπει να είναι, μέσα στο θόρυβο του κόσμου, αλλά στην έρημο, μόνος μαζί με το Θεό. Οι άνθρωποι τον βρίσκουν και τρέχουνε να τον δουν και να τον ακούσουν, σαν εκείνους που διψάνε και δεν περιμένουνε να πάει σ’ αυτούς το νερό, αλλ’ αυτοί πηγαίνουν στη βρύση. Δεν είναι ανάγκη και δεν πρέπει οι όσιοι ασκητές να κατεβαίνουν, για να βρουν τάχα τους ανθρώπους, αλλά οι άνθρωποι μόνοι τους ξέρουν να πηγαίνουν στα μοναστήρια, όπως και τώρα πολλοί πηγαίνουν στο Άγιο Όρος.

Ο άγιος Πατάπιος τόσο πολύ αγάπησε την ησυχία της ερήμου, ώστε άρχισε να στενοχωρείται, βλέποντας τους ανθρώπους να τρέχουν κοντά του, να τον επαινούν και να τον θαυμάζουν για την ασκητική του ζωή και για την αγιότητα του βίου του. Οι άγιοι ποτέ δεν αφήνουν τον εαυτό τους να πιστέψει εκείνα που ο κόσμος πιστεύει γι’ αυτούς· αν το πάθουν αυτό, τότε τα έχασαν όλα. Αυτή είναι η μεγάλη δύναμη και η αρετή των Αγίων, γι’ αυτό όσο ο κόσμος τους θαυμάζει, τόσο εκείνοι φεύγουν και κρύβονται. Αυτό έκαμε και ο άγιος Πατάπιος· αφού έμεινε χρόνια στην έρημο της Θηβαΐδας, ύστερα για να χαθούν τα ίχνη του, έφυγε και πήγε στην Κωνσταντινούπολη.

Στην Κωνσταντινούπολη ο άγιος Πατάπιος, οδηγημένος από το Θεό, πήγε κι έμεινε στο προσκύνημα της Παναγίας των Βλαχερνών. Εκεί έζησε άγνωστος και φτωχός, μέσα σε μεγάλη σκληραγωγία και πνευματική περισυλλογή, όπως και στην έρημο. Μα το φως δεν μπορεί να κρυφτεί κι η αγιοσύνη, όσο περισσότερο κρύβεται μέσα στον άνθρωπο του Θεού, τόσο πιό πολύ είναι φανερή στον κόσμο. Ο άγιος Πατάπιος, ο ταπεινός και φτωχός μοναχός των Βλαχερνών, έφτασε να είναι ένας ουράνιος άνθρωπος κι ένας επίγειος άγγελος. Γι’ αυτό κι ο Θεός τον δόξασε με τη χάρη των θαυμάτων. Εκεί κοντά στα ιαματικά νερά της Ζωοδόχου Πηγής των Βλαχερνών ήταν κι ο άγιος Πατάπιος, θεραπεύοντας τις αρρώστιες των ανθρώπων.

Από τα πολλά θαύματα και τις θεραπείες του αγίου Παταπίου αναφέρομε μόνο ένα· θεράπεψε μια γυναίκα, που έπασχε η ταλαίπωρη από καρκίνο του μαστού. Την αρρώστια αύτη, που για την ιατρική επιστήμη ακόμα είναι ανίατη, την νίκησε ο άγιος Πατάπιος με την προσευχή και με τη χάρη του Χριστού. Γι’ αυτό και είναι ο προστάτης και θεραπευτής των πιστών, που πάσχουν απ’ αυτή την επάρατη αρρώστια. Και σήμερα στο γυναικείο μοναστήρι του αγίου Παταπίου, που είναι στο βουνό επάνω από το Λουτράκι της Αττικής, πηγαίνουν οι πιστοί και ζητούν τη χάρη του Χριστού, για να βρουν ίαση με τις ευχές του αγίου Παταπίου. Ο Ιησούς Χριστός, ο ιατρός των ψυχών και των σωμάτων μας, είπε για τους Αγίους, κι είναι αλήθεια, ότι «ο πιστεύων εις εμέ τα έργα α εγώ ποιώ κακείνος ποιήσει…». Αμήν.

( + Μητροπ. Σερβίων και Κοζάνης Διονυσίου, Εικόνες Έμψυχοι, σ. 159).


ΑΓΙΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΥΧΙΚΟΣ 

 

Ἀρχιμανδρίτης Φώτιος Ἰωακεὶμ

από το ιστολόγιο της Ι. Μ. Μόρφου 

 

Σύμφωνα μὲ ἀρχαία τοπικὴ παράδοση, ἀποθησαυρισμένη στὸν Βίο τοῦ ἁγίου Αὐξιβίου Α´, ἐπισκόπου Σόλων τῆς Κύπρου, γραμμένο στὸ πρῶτο μισὸ τοῦ ἑβδόμου αἰώνα, ὁ τιμώμενος στὴν Κύπρο ἅγιος Τυχικὸς ὑπῆρξε ἀκόλουθος καὶ μαθητὴς τοῦ Ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν Παύλου καὶ ἄκμασε κατὰ τὴν ἀποστολικὴ περίοδο (πρῶτο αἰῶνα μ.Χ.).

 

Ἡ ἔλευσή του στὴ μεγαλόνησο, κατὰ τὴν ἰδία παράδοση, συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν ἱεραποστολικὴ σ᾽ αὐτὴν δράση τῶν ἀποστόλων Βαρνάβα καὶ Μάρκου, τοῦ ἀνεψιοῦ αὐτοῦ καὶ Εὐαγγελιστοῦ. Μετὰ δηλαδὴ τὴ μαρτυρικὴ τελείωση τοῦ Βαρνάβα στὴ Σαλαμίνα περὶ τὸ ἔτος 53 (κατ᾽ ἄλλους τὸ ἔτος 57), ὁ Μᾶρκος, διωκόμενος τότε ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους καὶ ἀκολουθούμενος ἀπὸ τοὺς ἁγίους Τίμωνα καὶ Ρόδωνα, ἦλθε στὴν ἀρχαία παράλια κώμη τοῦ Λιμνήτη, ἐπίνειο τῶν Σόλων. Ἐκεῖ συνάντησαν τὸν ἅγιο Αὐξίβιο, ποὺ εἶχε μόλις φθάσει ἀπὸ τὴ Ρώμη, ἀπ᾽ ὅπου καταγόταν. Ἀφοῦ λοιπὸν ὁ Μᾶρκος ἀντιλήφθηκε τὴν ἀρετὴ τοῦ Αὐξιβίου, τὸν κατήχησε στὴ χριστιανικὴ πίστη, τὸν βάπτισε σὲ παρακείμενη πηγή, τὸν χειροτόνησε ἐπίσκοπο Σόλων καὶ στὴ συνέχεια τὸν καθοδήγησε, πῶς νὰ κηρύσσει τὴν εὐαγγελικὴ διδαχή. Κατόπιν ὁ Μᾶρκος μὲ τὴ συνοδία του ἀναχώρησαν μὲ πλοῖο ἀπὸ  τὸν Λιμνήτη γιὰ τὴν Ἀλεξάνδρεια. Ὅταν ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀργότερα συναντήθηκε μὲ τὸν Μᾶρκο στὴν Ἔφεσο καὶ πληροφορήθηκε τὸ μαρτυρικὸ τέλος τοῦ φίλου του Βαρνάβα καὶ ὅτι στὸ νησὶ δὲν βρισκόταν ἄλλος ἀπόστολος νὰ κηρύσσει τὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ, ἔστειλε κάποιους μαθητές του στὴν Κύπρο μαζὶ μὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν πρῶτο ἐπίσκοπο Ταμασοῦ, ἅγιο Ἡρακλείδιο, ἐντελλόμενος ποιὸ ἀπὸ τοὺς μαθητές του καὶ ποῦ νὰ καταστήσει τὸν καθένα ἐπίσκοπο. Τέλος, τοῦ ἔγραφε νὰ μεταβεῖ στοὺς Σόλους, πρὸς συνάντηση τοῦ Αὐξιβίου, τονίζοντάς του ὅτι ἦταν ἤδη χειροτονημένος ἀπὸ τὸν Μᾶρκο ἐπίσκοπος, γιὰ νὰ τὸν παροτρύνει στὸ ἔργο εὐαγγελισμοῦ τοῦ ποιμνίου του καὶ νὰ τοῦ ἑρμηνεύσει πρακτικὰ τελετουργικὰ θέματα. Κατὰ τὸν Βίο τοῦ ἁγίου Αὐξιβίου πάντοτε, μετέβη στοὺς Σόλους ὁ Ἡρακλείδιος, ὅπου ἐξετέλεσε τὶς ἐντολὲς τοῦ Παύλου, καθοδηγῶντας περαιτέρω τὸν Αὐξίβιο, πῶς νὰ ἀνεγείρει ἕνα πρῶτο ἐκεῖ ναό, γιὰ τὶς λειτουργικὲς ἀνάγκες ὅσων θὰ πίστευαν στὸν Κύριο. 

 

Μεταξὺ λοιπὸν τῶν ὡς ἄνω μαθητῶν τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ποὺ ἀπέστειλε στὴν Κύπρο, καταλέγονταν οἱ ἀπόστολοι Τυχικὸς καὶ Ἐπαφρᾶς, οἱ μόνοι ποὺ κατονομάζονται στὸν Βίο τοῦ ἁγίου Αὐξιβίου. Ἀκολουθῶντας ὁ ἅγιος Ἡρακλείδιος τὶς ὁδηγίες τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τὸν μὲν Τυχικὸ τοποθέτησε ὡς ἐπίσκοπο Νεαπόλεως (τῆς μετέπειτα Λεμεσοῦ), τὸν δὲ Ἐπαφρᾶ ὡς ἐπίσκοπο Πάφου. Δυστυχῶς δὲν ἀναφέρονται στὸν Βίο αὐτὸ περαιτέρω  πληροφορίες γιὰ τὴ δράση τῶν ἁγίων αὐτῶν ἐπισκόπων στὴ νῆσο μας, οἱ ὁποῖοι ἀσφαλῶς ἀγωνίστηκαν ἐν μέσῳ πολλῶν ἀντιξοοτήτων νὰ ἐξαπλώσουν τὸ εὐαγγελικὸ κήρυγμα στὶς εἰδωλοκρατούμενες ἐπισκοπικές τους περιφέρειες. 

 

Ἀπὸ ὁρισμένους μελετητές, ὁ τιμώμενος στὴν Κύπρο ἅγιος Τυχικὸς ταυτίζεται πρὸς τὸν μνημονευόμενο στὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων  (20,4)  καὶ στὶς Ἐπιστολὲς τοῦ ἀποστόλου Παύλου (Ἐφεσ.6,21• Κολ.4,7• Β´Τιμ. 4,12• Τίτ.3,12) ὁμώνυμο ἀποστολικὸ ἄνδρα καὶ ἕνα τῶν ἑβδομήκοντα ἀποστόλων.

Ἡ τιμὴ τοῦ ἀποστόλου Τυχικοῦ στὴν Κύπρο τυγχάνει πρωιμότατη, ἀλλὰ καὶ διαχρονική. Σὲ μία ὡραιότατη τοποθεσία πάνω σὲ λόφο καὶ κοντὰ στὸ χωριὸ Ἁγία Φύλαξη Λεμεσοῦ, σώζεται μεσοβυζαντινὸς ναὸς (τοῦ 10ου περίπου αἰ.), τιμώμενος στὸ ὄνομα τοῦ ἁγίου Τυχικοῦ, κτισμένος ἐπάνω σὲ παλαιοχριστιανικὴ βασιλικὴ (τοῦ 6ου ἴσως αἰ.), μὲ ἐκτεταμένα γύρω ἐρειπωμένα προσκτίσματα. Πιθανὸν νὰ πρόκειται γιὰ Μονὴ τοῦ ἁγίου ἢ ἀκόμη καὶ γιὰ τὴν ἕδρα τῆς ἐπισκοπῆς Νεαπόλεως, ὅπου ἴσως μεταφέρθηκε μετὰ τὶς ἀραβικὲς ἐπιδρομές.

Ὁ ἀπόστολος Τυχικὸς τιμᾶται ἀκόμη στὰ Μέσανα τῆς Πάφου (ὅπου ὁμώνυμος ναὸς τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰ., κτισμένος στὴ θέση ἀρχαιότερου ναοῦ, στὸν ὁποῖο φυλάσσονται δύο παλαιὲς φορητὲς εἰκόνες, μία τοῦ 16ου αἰ. καὶ μία τοῦ 1830), καθὼς καὶ στὰ ἀποστολοβάδιστα μέρη τῆς Μητροπολιτικῆς περιφέρειας Μόρφου, στὸ χωριὸ Γαλάτα [1]  . 

 

Συγκεκριμένα, στὴν περιοχὴ Ἔσω Γαλάτα, ὅπου βρισκόταν καὶ τὸ παλαιὸ χωριό, ὑπῆρχε ναὸς τοῦ ἁγίου Τυχικοῦ, ἄγνωστης ἐποχῆς, ὁ ὁποῖος σήμερα εἶναι τελείως ἐρειπωμένος. Τὸ 2004, μὲ πρωτοβουλία τοῦ Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου Νεοφύτου, ποὺ συνάντησε τὴ θερμὴ ἐπιθυμία κατοίκων τῆς Γαλάτας, σὲ κατάλληλο ὄμορφο μέρος πλησίον τοῦ παλαιοῦ ναοῦ, οἰκοδομήθηκε νέος ὡραιότατος ναός, σὲ ἀρχιτεκτονικὸ ρυθμὸ ἐμπνευσμένο ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Νεόφυτο, ἀπὸ τὸν ὁποῖο καὶ ἐγκαινιάστηκε στὶς 28.06.2008. 

Στὸν χῶρο τοῦ παλαιοῦ ναοῦ εἶχε ἀνευρεθεῖ τὸ 1959 παλαιὰ εἰκόνα, ποὺ παρέμενε ἀσυντήρητη στὸν ναὸ τῆς Παναγίας Γαλάτας. Ἡ εἰκόνα αὐτὴ συντηρήθηκε μὲ θεϊκὴ πρόνοια παραμονὲς τῆς κατάθεσης τοῦ θεμελίου λίθου τοῦ ἐν λόγῳ νέου ναοῦ (08.12.2002), καὶ οἱ μορφές, ποὺ ἀποκαλύφθηκαν, προξένησαν ἰδιαίτερη χαρὰ στοὺς πιστούς: Στὴν εἰκόνα, ποὺ χρονολογήθηκε στὶς ἀρχὲς τοῦ 16ου αἰώνα, συναπεικονίζονται ὁ πρωτομάρτυς καὶ ἀρχιδιάκονος Στέφανος μαζὶ μὲ τὸν ἅγιο Τυχικό! Τοῦτο θεωρήθηκε ὡς σημεῖο εὐαρέσκειας τοῦ ἁγίου Τυχικοῦ. 

Παρόμοια ἀπεικόνιση τῶν δύο τούτων ἁγίων βρίσκεται σὲ τοιχογραφία τοῦ 1514, διὰ χειρὸς τοῦ υμεὼν Ἀξέντη, στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Σωζομένου Γαλάτας. Τοῦτο ἴσως παραπέμπει σὲ κάποια ἰδιαίτερη τοπικὴ ἁγιολογικὴ παράδοση, ἢ ἀκόμη καὶ στὸν συνεορτασμὸ τῶν δύο ἁγίων κατὰ τὴν ἴδια ἡμέρα.

 

Εἶναι γνωστὲς δύο ἀκόμη παλαιὲς τοιχογραφίες τοῦ ἁγίου Τυχικοῦ στὴ Μητροπολιτικὴ περιφέρεια τῆς Μόρφου: Ἡ μία στὸν ναὸ τῆς Παναγίας τῆς Ἀσίνου (ἔτους 1105/6) καὶ  ἡ ἄλλη στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Ἡρακλειδίου στὴ Μονὴ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Λαμπαδιστοῦ (15ου αἰ.).

 

Ὁ ἅγιος Τυχικός, ὡς ἐπίσκοπος Νεαπόλεως Λεμεσοῦ (ἢ Νεμέσου), μνημονεύεται καὶ στὸ Συνοδικὸ τῆς Κυριακῆς Ὀρθοδοξίας τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου.

 

Ἡ μνήμη του στὴν Κύπρο τελεῖται στὶς 8 Δεκεμβρίου.