“ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΣΑΡΚΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΥΜΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ” (Προεόρτια, Εόρτια και Μεθεόρτια)

“ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΣΑΡΚΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΥΜΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ”

(Προεόρτια, Εόρτια και Μεθεόρτια)

Κάθε εορτή της Εκκλησίας μας, Δεσποτική και Θεομητορική, έχει τα Προεόρτια, την Εορτή και τα Μεθεόρτιά της, τα οποία καταλήγουν στην λεγομένη Απόδοση της εορτής. Με την σοφία τους οι Πατέρες καθόρισαν την τυπική διάταξη των εορτών μας πάντα με σκοπό να δοθή στους πιστούς το πλήρωμα του θεολογικού νοήματος της εορτής και το μεγαλείο της πίστεώς μας.

Συνεπώς και η εορτή των Χριστουγέννων έχει τα Προεόρτιά της την 24^η του μηνός Δεκεμβρίου, που είναι και η παραμονή της εορτής. Τα πάντα είναι Προεόρτια, ο Εσπερινός, ο Κανών του Άποδείπνου, ο Όρθρος και οι Μεγάλες Ώρες. Η προεόρτια Ακολουθία των Χριστουγέννων είναι πλούσια σε χαρά για τον ερχομό του Χριστού. Στον προεόρτιο Εσπερινό κάποιος ύμνος αναφέρει:

“Εν κυμβάλοις ηχήσωμεν εν ωδαίς αλαλάξωμεν η Χριστού ανάδειξις πεφανέρωται...”

“Προεόρτια άσματα διανοίας ευθύτητι της Χριστού Γεννήσεως προηχήσωμεν....”

“Προεορτάσωμεν λαοί Χριστού τα γενέθλια και επαίροντες τον νουν επί την Βηθλεέμ αναχθώμεν τη διανοία και κατίδωμεν την Παρθένον τοις ψυχικοίς οφθαλμοίς επειγομένην τίκτειν εν Σπηλαίω τον των όλων Κύριον και Θεόν ημών.....”

Ο υμνογράφος στο γεγονός της σαρκώσεως του Υιού και Λόγου του Θεού και της θεώσεως του ανθρώπου καλεί τον καθένα από εμάς ξεχωριστά να αλαλάξωμε με ώδές, να ηχήσουμε με κύμβαλα και να προεορτάσουμε υψώνοντας τον νουν και ανεβάζοντας την διάνοια στην Βηθλεέμ, όπου θα αντικρύσωμε την Θεοτόκο να γεννά στο Σπήλαιο τον Υιό και Λόγο του Θεού.

Το Προεόρτιο Απολυτίκιο “Απεγράφετο ποτέ σύν τω πρεσβύτη Ιωσήφ.....”παρομοιάζει το σπήλαιο με παλάτι για τον Ουράνιο Βασιλέα, τον φτωχό στη γη τόσο, ώστε “ουκ ήν τόπος εν τω καταλύματι” γι Αυτόν.

Μέσα από τα Καθίσματα, από τους προεορτίους Κανόνες του Όρθρου, τις Καταβασίες, τους Ειρμούς, τα Εξαποστειλάρια, τους Αίνους ξεχύνεται μια οικουμενική χαρά ότι ετέχθη ημίν σήμερον Σωτήρ.

“Ω των υπέρ νουν αρρήτων μυστηρίων! Τίκτεται Θεός επί γης δι’ ευσπλαγχνίαν.....”

“Ω μακαριστή της Θεόπαιδος κοιλία, ήτις νοητώς ουρανού μείζων εδείχθης.....”(Στιχηρό αίνων).

Οι Μεγάλες Ώρες της παραμονής των Χριστουγέννων μαζί με την Θεία Λειτουργία του Μ. Βασιλείου έχουν τί δικό τους προεόρτιο χρώμα. Οι Προφητείες παίζουν κι αυτές τον δικό τους ρόλο. Παλαιά και Καινή Διαθήκη συμψάλλουν τον “εν παντί καιρώ και πάση ώρα εν ουρανώ και επί γης προσκυνούμενον.... τον σαρκωθέντα δι’ ημάς και δια την ημετέραν σωτηρίαν”

Αυτή την ημέρα ο Εσπερινός της εορτής τελείται μετά την Θ` Ώρα και συμψάλλεται με την Θεία Λειτουργία.

Αντιθέτως πάλι τί να πρωτοθαυμάση κανείς στον Όρθρο της εορτής των Χριστουγέννων!

“Δεύτε ίδωμεν πιστοί πού εγεννήθη ο Χριστός...”

“Ο αχώρητος παντί πώς εχωρήθη εν γαστρί...”

Η υμνολογία των Χριστουγέννων μετατρέπεται σε ένα Χριστολογικό υπόμνημα με σωτηριολογικό περιεχόμενο. Στον Όρθρο ψάλονται δυο Κανόνες. Ο πρώτος με την Καταβασία Χριστός γεννάται δοξάσατε.....ο οποίος είναι ποίημα του Κοσμά του Μαϊουμά και ο δεύτερος Κανών που είναι ποίημα του Ιωάννου Μοναχού....

Πρέπει να σημειωθή ότι τα Μεθεόρτια της εορτής των Χριστουγέννων διαρκούν έως την 31^η Δεκεμβρίου, οπότε και αποδίδεται η εορτή. Στην Απόδοση ψάλλονται όλα τα ψαλλόμενα στην εορτή εκτός από τα Αναγνώσματα, την Λιτή και τον Πολυέλεο.

Τέλος, δεν θα πρέπη να παραλείψωμε τον σωτηριολογικό ρόλο της Παρθένου, αφού κάποιο τροπάριο των Αίνων αναφέρει Θεοτόκε Παρθένε η τεκούσα τον Σωτήρα ανέτρεψας την πρώτην κατάραν της Εύας. Ο Μ. Αθανάσιος θεωρεί καθοριστική την συμβολή της συμμετοχής της Παναγίας στην σωτηρία του ανθρωπίνου γένους και ολοκλήρου της Κτίσεως.

Η σάρκωση του Λόγου, όχι μόνον ως γεγονός, αλλά και ως τρόπος φανέρωσης, αποτελεί το μοναδικό γεγονός της ιστορίας. Κανένα άλλο πρόσωπο δεν ήρθε στη ζωή, όπως ήρθε ο Χριστός. Κι αυτό, γιατί αξιώθηκε η Παναγία να μετάσχη κατά την φυσική της ενέργεια στην κοινή ενέργεια της Θεότητος, δηλαδή στην ίδια τη ζωή του Θεού. Όλον τον τρόπο της Θείας γεννήσεως ως μοναδικού γεγονότος μαρτυρεί και η Κτίση με την εμφάνιση του αστέρος.

Η Παναγία από αυτή τη στιγμή χαρακτηρίζεται ως η νέα Εύα, γιατί ανατρέπει την κατάρα του θανάτου της παλαιάς Εύας. Και ο Χριστός είναι πλέον ο νέος Αδάμ, γιατί μόνον Αυτός θα μπορούσε να πετύχη την ανακαίνιση του πεπτωκότος ανθρώπου. Μόνον ο “εν σαρκί” επιφανείς Θεός Λόγος ως εικόνα του Πατρός, δηλαδή ως ζωοποιός Αρχή αφθαρσίας και αυτοζωΐας, θα μπορούσε να ανακαινίση τον άνθρωπο. Ο Μ. Αθανάσιος παρατηρεί ότι “...αληθώς ευδόκησε ο Θεός και Πατήρ ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα εν τω Χριστώ”.

Ας μας αξιώση, λοιπόν, ο τεχθείς εκ Παρθένου Κύριος να βιώσουμε το βαθύτερο νόημα της εορτής των Χριστουγέννων που είναι όχι μόνον πανανθρώπινο, αλλά και προσωπικό.