30 Μαΐου Ψυχοσάββατο πρό της εορτής της Πεντηκοστής και μνήμη του Οσίου Ισαακίου , ηγουμένου των Δαλμάτων

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΑ ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΤΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ ΠΟΥ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ;

ΤΑ ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΑ

Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει καθορίσει δύο Σάββατα, τα οποία αφιερώνει στους κεκοιμημένους της. Είναι τα μεγάλα Ψυχοσάββατα, το ένα πριν από την Κυριακή της Απόκρεω και το άλλο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής. Για την ιστορία και μόνο ας γνωρίζουμε ότι η καθιέρωση του Σαββάτου προ των Απόκρεω ως Ψυχοσαββάτου, έγινε μαλλον και αυτό κατ᾿ απομίμησιν του Σαββάτου προ της Πεντηκοστής, που ήταν και το μόνο που υπήρχε αρχικά.

Βέβαια η αγάπη των ανθρώπων για τους δικούς τους, που δεν ζούν πια μαζί τους, δημιούργησε την εκκλησιαστική παράδοση άλλων τεσσάρων ψυχοσάββατων, που δεν συμπεριλαμβάνονται όμως στο Τυπικό της Εκκλησίας μας. Αυτά είναι, το ψυχοσάββατο της Τυρινής, το Σάββατο της α΄ εβδομάδος των νηστειών, όπου και εορτάζουμε το «δια κολλύβων» θαύμα του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, το Σάββατο του Λαζάρου και το Σάββατο πρίν την εορτή του Αγίου Δημητρίου. Ένα ακόμα ψυχοσάββατο θα βρούμε στην παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Βουλγαρίας, το Σάββατο προ της Συνάξεως των Αρχαγγέλων.

* Με το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής διατρανώνεται η πίστη μας για την καθολικότητα της Εκκλησίας, της οποίας την ίδρυση και τα γενέθλια (επί γης) γιορτάζουμε κατά την Πεντηκοστή. Μέσα στη μία Εκκλησία περιλαμβάνεται η στρατευομένη εδώ στη γη και η θριαμβεύουσα στους ουρανούς.

* Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω έχει θεσπιστεί γιατί η επόμενη ημέρα είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, εκείνη τη φοβερή ημέρα κατά την οποία όλοι θα σταθούμε μπροστά στο θρόνο του μεγάλου Κριτή. Για το λόγο αυτό με το Μνημόσυνο των κεκοιμημένων ζητούμε από τον Κύριο να γίνει ίλεως και να δείξει τη συμπάθεια και τη μακροθυμία του, όχι μόνο σε μας αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς, και όλους μαζί να μας κατατάξει μεταξύ των υιών της Επουράνιας Βασιλείας Του.

ΤΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ

Σύμφωνα με τους Αποστόλους τα μνημόσυνα είναι τα εξής:

■ Τα «τριήμερα» συμβολίζουν την Ανάσταση του Κυρίου μετὰ την τριήμερη παραμονή Του στον τάφο και τελούνται με την ευχή ν᾿ αναστηθεί και ο νεκρός στην ουράνια βασιλεία.

■ Τα «εννιάμερα» τελούνται για τα εννέα τάγματα των αΰλων αγγέλων, με την ευχή να βρεθεί κοντά τους η άϋλη ψυχή του νεκρού.

■ Τα «τεσσαρακονθήμερα» τελούνται για την Ανάληψη του Κυρίου, που έγινε σαράντα μέρες μετά την Ανάστασή Του, με την ευχή να «αναληφθεί» και ο νεκρός, να συναντήσει το Χριστὸ στους ουρανούς και να ζήσει για πάντα μαζί Του.

■ Τα «ετήσια», τέλος, τελούνται την επέτειο ημέρα του θανάτου, σε ανάμνηση των γενεθλίων του νεκρού, καθώς, για τους πιστοὺς χριστιανούς, ημέρα της αληθινής γεννήσεως είναι η ημέρα του σωματικού θανάτου και της μεταστάσεως στην αιώνια ζωή.

Μνημόσυνα, αντίστοιχα με τα παραπάνω, χωρίς αυτά βέβαια να συμπεριλαμβάνονται στο τυπικό της Εκκλησίας μας, μα περισσότερο στην παράδοση της και στην ανάγκη εκδήλωσης της αγάπης των ανθρώπων για τους οικείους τους που δεν ζούν πλέον μαζί τους, τελούνται τον τρίτο, έκτο και ένατο μήνα απο την ημέρα του θανάτου, («τρίμηνα», «εξάμηνα», «εννεάμηνα») κατόπιν αδείας "ευλογίας" του αρμοδίου ιερέως.

Την μεγαλύτερη βέβαια ωφέλεια στους νεκροὺς την προξενεί η τέλεση της Θείας Λειτουργίας στη μνήμη τους, γιατὶ τότε, με τις μερίδες τους στο άγιο δισκάριο, «ενώνονται αόρατα με το Θεό και επικοινωνούν μαζί Του και παρηγορούνται και σώζονται και ευφραίνονται εν Χριστώ» (άγιος Συμεὼν Θεσσαλονίκης).

Εκτός από τα ειδικά για κάθε νεκρό μνημόσυνα, η Εκκλησία έχει στις καθημερινές ακολουθίες της, γενικές δεήσεις για τους κεκοιμημένους, όπως είναι λ.χ. το νεκρώσιμο μέρος της Ακολουθίας του Μεσονυκτικού και οι σχετικές αναφορές στις «εκτενείς δεήσεις» του Εσπερινού, του Ορθρου και της Θείας Λειτουργίας.

Πρέπει να σημειωθεί, αν και αυτονόητο, ότι η Εκκλησία τελεί μνημόσυνα μόνο για τους ορθοδόξους χριστιανούς που κοιμήθηκαν μέσα στους κόλπους της.

ΠΑΡΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Θα πρέπει, τέλος, να εξηγήσουμε ότι πολλά λάθη από την άγνοια του παρελθόντος έχουν φτάσει ως τις μέρες μας, και θα πρέπει άμεσα να διορθωθούν.

■ Τα μνημόσυνα θα πρέπει να γίνονται την ημέρα που πρέπει, αν αυτό είναι εφικτό, αλλιώς κατ’ οικονομία και μόνο ο ιερέας θα επιτρέψει την τέλεση του νωρίτερα ή αργότερα.

■ Το σπάσιμο γυάλινων αντικειμένων ή άλλων τοιούτων,το σκέπασμα των καθρεφτών και των τηλεοράσεων για άγνωστο λόγο και η απαίτηση των συγγενών από τον ιερέα να κάνει αγιασμό στο σπίτι του αποθανόντος για να φύγει το κακό, είναι άκρως ειδωλολατρικές συνήθειες και είναι καιρός με την καθοδήγηση των ιερέων μας, να εξαληφθούν από την παράδοση της Εκκλησίας μας.

■ Στα μνημόσυνα παραθέτουμε και ευλογούνται μόνο καλώς βρασμένα κόλλυβα (σιτάρι) ως ενδεικτικά της Αναστάσεως καὶ ὄχι ἀλλα ὑποκατάστατα (κουλουράκια - ψωμάκια - γλυκά κ.τ.λ.). Τα κόλλυβα συμβολίζουν τις αμαρτίες του αποθανόντος κι εμείς όταν τα τρώμε λέμε "ο Θεός να τον συγχωρέσει".

■ Τὸ πρῶτο Σάββατο τῆς Τεσσαρακοστῆς δὲν εἶναι «Ψυχοσάββατο», ἀλλὰ ἑορτάζουμε τὸ «διὰ κολλύβων» θαῦμα τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος.

■ Στὰ Ψυχοσάββατα μποροῦμε νὰ παραθέτουμε κόλλυβα εἴτε στην Εκκλησία, στον Ἑσπερινὸ τῆς Παρασκευῆς και στὴν Θεία Λειτουργία τοῦ Σαββάτου, εἴτε στα κοιμητήρια, κατόπιν συννενοήσεως με τους ιερείς, το Σαββάτο μετά την Θεία Λειτουργία, είτε καὶ στὰ δύο. Πρόκειται περὶ τῆς ἰδίας ἀξίας, ἀφοῦ ἡ ἴδια ἀκολουθία διαβάζεται.

■ Τὰ εὐλογηθέντα κόλλυβα δεν τὰ πετάμε ποτέ στὰ σκουπίδια, παρά μόνο τα μοιράζουμε σε γνωστούς και φίλους εις μνημόσυνο και συγχώρεση του αποθανόντα.

Υ.Σ : Αν ψάξουμε και στα ιδιαίτερα ήθη και έθιμα κάθε τόπου θα βρούμε σίγουρα και άλλες συνήθειες των ανθρώπων, άλλες σωστές και άλλες εντελώς λανθασμένες. Για τον λόγο αυτό πάντα για ότι απορία έχουμε να ερωτούμε τον ιερέα που σίγουρα ξέρει κάτι παραπάνω από εμάς σ’ αυτά τα θέματα.

Ο ΘΕΟΣ ΝΑ ΑΝΑΠΑΥΣΕΙ ΤΙΣ ΨΥΧΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΚΕΚΟΙΜΗΜΕΝΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΜΑΣ!!!

• Ο ΟΣΙΟΣ ΙΣΑΑΚΙΟΣ ο Ομολογητής ηγούμενος Μονής Δαλμάτων
• Ο ΑΓΙΟΣ ΝΑΤΑΛΙΟΣ
• Ο ΟΣΙΟΣ ΒΑΡΛΑΑΜ
• ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΡΩΜΑΝΟΣ, ΤΕΛΕΤΙΟΣ και ΧΡΙΣΤΙΝΑ και το πλήθος των εν Νικομήδεια καέντων αγίων.
• Ο ΑΓΙΟΣ ΕΥΠΛΟΣ
• ΕΓΚΑΙΝΙΑ Αγίας Ευφημίας "εν Δεξιοκρατιανοίς"
• Η ΑΓΙΑ ΕΜΜΕΛΕΙΑ
• Ο ΑΓΙΟΣ ΕΥΤΥΧΗΣ Ιερομάρτυρας

Αναλυτικά

Ο ΟΣΙΟΣ ΙΣΑΑΚΙΟΣ ο Ομολογητής ηγούμενος Μονής Δαλμάτων
Έζησε στα χρόνια του βασιλιά Ούάλη (364 μ. Χ.), πού ήταν υποστηρικτής των Άρειανών. Κάποτε οι 'Οστρογότθοι, παρά την απαγόρευση της κυβέρνησης, κατασκήνωσαν στη Θράκη και απειλούσαν την Κωνσταντινούπολη. Τότε ο Ούάλης αναγκάσθηκε να βαδίσει εναντίον τους. ο Ίσαάκιος, πού ήταν ηγούμενος στη Μονή Δαλμάτων, βγήκε και συνάντησε τον πολέμιο των ορθοδόξων Ούάλη, και αφού έπιασε από τα χαλινάρια το άλογο του, του είπε: "Άπόδος ταις ποίμναις τους αρίστους νομέας και λήψη την νίκην άπονητί' ει δε τούτων μηδέν δεδρακώς παρατάξαιο, μαθήσει τη πείρα ότι σκληρόν το προς κέντρα λακτίζειν΄1 ούτε γαρ έπανήξεις και προσαπολέσεις την στρατιάν". Δηλαδή, δώσε στά ποίμνια τους άριστους ποιμένες και χωρίς κόπους θα πάρεις τη νίκη. Άν, όμως, δεν αποδεχθείς αυτά πού σου λέω και δε συμφωνήσεις μαζί τους, θα μάθεις από την πείρα ότι είναι σκληρό πράγμα να κλωτσάς στα καρφιά. Διότι ούτε εσύ πρόκειται να γυρίσεις από τον πόλεμο, και σύντομα θα χάσεις και το στράτευμα. ο Ούάλης όχι μόνο δεν πείσθηκε από τα λόγια του ηγουμένου, αλλά αφού τον ειρωνεύθηκε, τον έριξε μέσα σε ένα κρημνώδες φαράγγι. ο Ίσαάκιος από θαύμα δεν έπαθε απολύτως τίποτα. ο δε Ούάλης έπαθε αυτά πού προφήτευσε ο Άγιος ηγούμενος. Δηλαδή, στη μάχη πού έδωσε κοντά στην Άδριανούπολη, ο στρατός του νικήθηκε και ο ίδιος έπεσε νεκρός. ο Ίσαάκιος πέθανε σε βαθειά γεράματα, ήρεμος και γαλήνιος (396 μ.Χ.).
1. Πράξεις των Αποστόλων, κστ' 14.

Απολυτίκιο. Ήχος γ'. Θείας πίστεως.
Τύπος πέφηνας, της εγκράτειας, και έδραίωμα, της Εκκλησίας, Ίσαάκιε Πατέρων αγλάισμα· εν άρεταίς γαρ φαιδρύνας τον βίον σου, Ορθοδοξίας τον λόγον έτράνωσας. Πάτερ Όσιε, Χριστόν τον Θεόν Ικέτευε, δωρήσαθαι ημίν το μέγα έλεος.

Ο ΑΓΙΟΣ ΝΑΤΑΛΙΟΣ
Μαρτύρησε δια ξίφους.

Ο ΟΣΙΟΣ ΒΑΡΛΑΑΜ
Απεβίωσε ειρηνικά.

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΡΩΜΑΝΟΣ, ΤΕΛΕΤΙΟΣ και ΧΡΙΣΤΙΝΑ και το πλήθος των εν Νικομήδεια καέντων αγίων.
Μαρτύρησαν δια ξίφους.

Ο ΑΓΙΟΣ ΕΥΠΛΟΣ
Μαρτύρησε αφού τον θανάτωσαν τυλιγμένο μέσα σε δέρμα βοδιού και τον άφησαν εκτεθειμένο σε καυτό ήλιο.

ΕΓΚΑΙΝΙΑ Αγίας Ευφημίας "εν Δεξιοκρατιανοίς"
"πλησίον του Αγίου Λαυρεντίου"* Αυτό σύμφωνα με τον Πατμιακό Κώδικα 266. Μάλλον για εγκαίνια ναού πρόκειται.

Η ΑΓΙΑ ΕΜΜΕΛΕΙΑ
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πολλές περιπτώσεις πίσω από μεγάλους 'Αγίους βρίσκεται μια 'Αγία μητέρα. ο άγιος Βασίλειος ο Μέγας, 'Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας της Καππαδοκίας και τα εννέα αδέλφια του (μεταξύ των οποίων κυριότεροι ήταν, Άγιος Γρηγόριος Επίσκοπος Νύσοης, Άγιος Πέτρος Επίσκοπος Σεθαστείας,  Όσία Μακρινά Μοναχή, Όσιος Ναυκράτιος μοναχός, τα άλλα πέντε αδέλφια έζησαν άγιο έγγαμο βίο), είχαν μητέρα τους την Αγία Έμμέλεια. ΟΙ ρίζες τους περνούσαν φυσικά και από τον πατέρα τους τον Άγιο Βασίλειο Ιερέα διδάσκαλο της ρητορικής ενάρετο ευσεβή και προχωρούσαν ακόμα πιο βαθειά στους ευσεβέστατους γονείς του, στην μητέρα του Μακρινά και στους γονείς της 'Αγίας Έμμέλειας οι όποιοι κατήχαν μεν υψηλά αξιώματα και πλούτη πολλά, είχαν όμως αγαπήσει άλλους θησαυρούς αφάνταστα γλυκύτερους τους πνευματικούς και αιώνιους. 'Απόδειξη ήταν ή θυσία της ζωής του πατέρα της ο όποιος μαρτύρησε κατ' εντολή του ορισθέντος βασιλέως. Ή 'Αγία Έμμέλεια έμεινε ορφανή από πατέρα και μητέρα, αλλά με μια μεγάλη κληρονομιά πνευματικού πλούτου, όμορφη στην σωματική εμφάνιση αλλά πεντάμορφη στην ψυχή, στολισμένη με αγάπη, προσευχή και πίστη στο Σωτήρα Χριστό, πού της έδωσε τον άνδρα πού της άξιζε, τον Άγιο Βασίλειο. Στη συζυγική τους ζωή βασίλευε ο αλληλοσεβασμός, ή αλληλοβοήθεια, ή ταπεινοφροσύνη, ή πραότητα, ή ειλικρίνεια, ή εγκράτεια, ή προσευχή, οι ελεημοσύνες και φυσικά ή τεκνογονία και ή σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους για τη δόξα του Κυρίου τους. Ή 'Αγία Έμμέλεια δοκιμάστηκε με πολλές θλίψεις όπως ο θάνατος των γονιών της πριν παντρευτεί, ο θάνατος του πρώτου της γαμπρού, ο θάνατος του συζύγου της μόλις γεννήθηκε ο γιος της Πέτρος, ο θάνατος του γιου της Ναυκρατίου για να πάρει τα στεφάνια της 'Αγιότητας. Όμως, ο πόνος και οι θλίψεις δεν την νίκησαν, τόνωσε την προσευχή της και άκουσε την συμβουλή της κόρης της Μακρινός, να δοξάσουν μαζί τον Σωτήρα τους στην ασκητική ζωή με τις άλλες μοναχές.

Απολυτίκιο. Ήχος δ'. Ταχύ προκατάλαβε.
Σωφρόνως τον βίον σου κατ' εναντίον Θεού, έτέλεσας πρότερον συν Βασιλείω σεμνώ, Έμμέλεια πάνσεμνε, είτα δε εν ερήμω, αναβάσεις διέθου άμα τοις σοίς έκγόνοις, ως τα άνω ποθούσα, διό σε ο Χριστός πανοικοί, ύπερεδόξασε.