16 Νοεμβρίου μνήμη του Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Ματθαίου

Ο Άγιος Απόστολος και Ευαγγελιστής Ματθαίος 

Ο άγιος Ματθαίος. Μικρογραφία από βυζαντινό Ευαγγέλιο της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου.

Σήμερα η Εκκλησία εορτάζει και τιμά την ιερή μνήμη του αγίου αποστόλου και ευαγγελιστή Ματθαίου. Ο Ματθαίος, που λεγότανε και Λεβίς, είναι ο όγδοος στη σειρά των δώδεκα Αποστόλων και ο θεόπνευστος συγγραφέας του πρώτου Ευαγγελίου. Ήταν τελώνης το επάγγελμα, κι ο Ιησούς Χριστός περνώντας τον κάλεσε και του είπε· «Ακολουθεί μοι». Τότε ο Ματθαίος «αναστάς ηκολούθησεν αυτώ». Ο ευαγγελιστής Λουκάς, που στο Ευαγγέλιο του αναφέρει επίσης για την κλήση του Ματθαίου, λέγει ότι «καταλιπών άπαντα ηκολούθησεν αυτώ». Κι ακόμη ότι «εποίησε δοχήν μεγάλην αυτώ εν τη οικία αυτού». Όλα αυτά μας δίνουν να εννοήσουμε τί άνθρωπος ήταν ο τελώνης Λεβίς, ο έπειτα απόστολος και ευαγγελιστής Ματθαίος.

Ακόμα όμως η ευαγγελική διήγηση για την κλήση του τελώνη στο αποστολικό αξίωμα μας δείχνει τον ανεξιχνίαστο τρόπο, με τον οποίο ο Θεός καλεί τους ανθρώπους, καθώς και πόση είναι η ανακαινιστική δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Ο Ιησούς Χριστός δεν κάλεσε για να κάμει αποστόλους μόνο αγράμματους ψαράδες, αλλά και αμαρτωλούς τελώνες. Πώς προγνωρίζει ο Θεός τους εκλεκτούς και ανακαλύπτει μέσα στον τελώνη τον ευαγγελιστή, αυτό δεν φτάνει και δεν μπορεί να το καταλάβει νους άνθρωπου. Όμως ο απόστολος Παύλος στην πρώτη προς Κορινθίους επιστολή γράφει για ποιό λόγο ο Θεός εξέλεξε άσημους ανθρώπους για αποστόλους· «όπως μη καυχήσηται πάσα σαρξ ενώπιον τον Θεού», για να μην καυχηθεί κανένας άνθρωπος μπροστά στο Θεό.

Ένας από τους αρχαίους εκκλησιαστικούς συγγραφείς, ο Παπίας επίσκοπος Ιεραπόλεως, το 130 μετά Χριστόν, μας δίνει την πληροφορία ότι «Ματθαίος… τη εβραΐδι διαλέκτω τα λόγια συνεγράψατο, ηρμήνευσε δε αυτά ως ην δυνατός έκαστος». Δηλαδή το «κατά Ματθαίον» Ευαγγέλιο γράφτηκε πρώτα στα εβραϊκά κι ύστερα μεταφράστηκε στα ελληνικά. Στο Ευαγγέλιο του ο Ματθαίος αναφέρει πολύ συχνά τη φράση «βασιλεία των ουρανών», γι’ αυτό και το «κατά Ματθαίον» Ευαγγέλιο ονομάζεται Ευαγγέλιο της βασιλείας. Στα κεφάλαια 5 και 7 είναι η περιώνυμη «επί του όρους» ομιλία, που την διαβάζουν και πολλοί που δεν είναι χριστιανοί, όπως ο μεγάλος Ινδός πολιτικός Μαχάτμα Γκάντι.

Η παράδοση της Εκκλησίας λέγει ότι ο Ματθαίος κήρυξε για μερικά χρόνια στην Παλαιστίνη κι ύστερα σε ξένους λαούς και μάλιστα στους Πάρθους, δηλαδή στη σημερινή Περσία. Δεν φαίνεται πως ο ευαγγελιστής Ματθαίος είχε μαρτυρική τελείωση, αλλά μάλλον πως ετελεύτησε τον βίο του ειρηνικά. Η μόνη λέξη, που ο ευαγγελιστής Ματθαίος λέγει στο Ευαγγέλιο του για τον εαυτό του, είναι ότι ήταν τελώνης, ένα επάγγελμα δηλαδή για την εποχή εκείνη όχι και πολύ τίμιο και καθαρό. Αυτό δείχνει πως ο Ματθαίος ήταν άνθρωπος με ταπεινοσύνη, που δεν δίσταζε να πει τί ήταν πρώτα. Μα και άνθρωπος με βαθειά συνείδηση της μεγάλης μεταβολής που είχε γίνει μέσα του με τη θεία χάρη· «Ευαγγελιστής από τελώνου… μετεσκεύασται», καθώς ψάλλει στην εορτή του η Εκκλησία.

Δεν ξέρομε λοιπόν πολλά για το βίο και την ιεραποστολική δράση του ευαγγελιστή Ματθαίου, έχομε όμως μεγάλο θησαυρό στην Εκκλησία το Ευαγγέλιό του. Είναι το πρώτο βιβλίο της Καινής Διαθήκης και το μεγαλύτερο σε έκταση, μαζί με τις Πράξεις των Αποστόλων· το «κατά Ματθαίον» Ευαγγέλιο και οι Πράξεις των Αποστόλων είναι δυό ιερά και θεόπνευστα βιβλία από 28 κεφάλαια το καθένα. Το «κατά Ματθαίον» Ευαγγέλιο διαβάζεται στην Εκκλησία σε δεκαεπτά Κυριακές μετά την Κυριακή της Πεντηκοστής, καθώς και σε δυό ακόμα Κυριακές, της Απόκρεω δηλαδή και της Τυροφάγου. Αλλά και στις καθημερινές άλλων τόσων σχεδόν εβδομάδων, διαβάζονται περικοπές από το «κατά Ματθαίον», καθώς και σε Δεσποτικές εορτές και πολλές εορτές Αγίων.

Κι άλλη φορά το είπαμε ότι τα Ευαγγέλια δεν είναι συστηματικά ιστορικά συγγράμματα, αλλά «υπομνήματα», καθώς λέγονται, των Αποστόλων. Έτσι λοιπόν βλέπομε ότι εικοσιεννέα σημεία από τη διδαχή και τα θαύματα του Ιησού Χριστού αναφέρονται μόνο από τον ευαγγελιστή Ματθαίο. Μερικά απ’ αυτά είναι· η προσκύνηση των μάγων, η φυγή της αγίας οικογένειας στην Αίγυπτο, η σφαγή των νηπίων, το εγκώμιο για τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, η παραβολή του κακού δούλου, η παραβολή των εργατών του αμπελώνα, ο ταλανισμός των φαρισαίων, η παραβολή των δέκα παρθένων, η δευτέρα παρουσία και η καθολική κρίση. «Ταις του αποστόλου και ευαγγελιστού Ματθαίου πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός, ελέησον και σώσον ημάς». Αμήν.

Ο Άγιος Απόστολος και Ευαγγελιστής Ματθαίος

Καταγωγή: Ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Ματθαίος ήταν ένας από τους δώδεκα μαθητές του Ιησού Χριστού. Καταγόταν από την Γαλιλαία και ο πατέρας του λεγόταν Αλφαίος (Μάρκ. 2,14). Πριν γίνει μαθητής του Κυρίου, ονομαζόταν Λευί (Μάρκ. 2,14. Λουκ. 5,27). Ήταν συνηθισμένο μεταξύ των Ιουδαίων να τους αποδίδουν δύο ονόματα. Είναι πιθανόν ο Λευί να μετονομάστηκε Ματθαίος όταν έγινε μαθητής του Ιησού. Το Ματθαίος είναι σύντμηση του ονόματος Ματθανίας που σημαίνει δωρημένος από το Θεό. Ο ίδιος αναφέρεται από όλους τους ευαγγελιστές στο μαθητικό κύκλο είτε ως 8ος στην κατάταξη (Μάρκ. 3,18. Λουκ. 6,15), είτε ως 7ος (Ματθ. 10, 3. Πράξ. 1,13.     Η κλήση του Ματθαίου: Δεν γνωρίζουμε πολλά για το πρόσωπό του, καθώς η μόνη αναφορά του ονόματός του στην Αγία Γραφή τη βρίσκουμε στη κλήση του να ακολουθήσει τον Ιησού (Ματθ. 9,9-13. Μάρκ. 2,14-17. Λουκ. 5,27-32). Ο Ματθαίος έκανε το επάγγελμα του τελώνη, δηλαδή του φοροεισπράκτορα, κάτι που τον έκανε μισητό στο κόσμο, επειδή έπρεπε να εισπράττει ακόμα και με "σκληρό" τρόπο, τους ρωμαϊκούς φόρους. Κάποια ημέρα που ο Ιησούς περνούσε από την Καπερναούμ, όπου ο Ματθαίος κατοικούσε, τον είδε και γνωρίζοντας την εσωτερική του ψυχή του ζήτησε να Τον ακολουθήσει και είπε προς αυτόν: «Ἀκολούθει μοι».   Ο Ματθαίος, χωρίς καμιά καθυστέρηση, άφησε την εργασία του και αμέσως τον ακολούθησε. Και όχι μόνο εγκατέλειψε το αμαρτωλό, για την εποχή εκείνη, επάγγελμα του τελώνη, αλλά και με χαρά φιλοξένησε τον Κύριο στο σπίτι του. Εκεί, μάλιστα, ήλθαν και πολλοί τελώνες και άλλοι αμαρτωλοί άνθρωποι, με τους οποίους ο Ιησούς συνέφαγε και συζήτησε (Ματθ. 9,10. Λουκ. 5,29). Οι φαρισαίοι, όμως, που είχαν πωρωμένη συνείδηση, όταν είδαν αυτή την ενέργεια του Κυρίου, αμέσως τον κατηγόρησαν ότι συντρώγει με τελώνες και αμαρτωλούς. Ο Ιησούς το άκουσε και είπε εκείνα τα θαυμάσια λόγια: «Οὐ γὰρ ἦλθον καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλοὺς εἰς μετάνοιαν» (Ματθ. 9,13). Δηλαδή, είπε ο Κύριος, δεν ήλθα για να καλέσω εκείνους που νομίζουν τους εαυτούς τους δίκαιους, αλλά ήλθα να καλέσω τους αμαρτωλούς, για να μετανοήσουν και να σωθούν. Άλλες πηγές για το Ματθαίο: Η εκκλησιαστική παράδοση δεν αναφέρει πολλά στοιχεία για για το βίο του Ευαγγελιστή Ματθαίου. Ο Ευσέβιος Καισαρείας μας αναφέρει πως χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του ήταν η ταπεινοφροσύνη. Ο ίδιος σαν τελώνης λογικά γνώριζε εκτός από την αραμαϊκή γλώσσα και την ελληνική. Ο Ματθαίος μετά την κλήση του διατήρησε τον προσωνύμιο τελώνης (Ματθ. 10,3). Μετά την Ανάληψη του Κυρίου, τον βρίσκουμε στο ανώγειο, μαζί με τους άλλους μαθητές, να προσεύχονται (Πράξ. 1,13). Μέχρι το θάνατο του Στεφάνου, ο Ματθαίος φαίνεται να έμεινε στα Ιεροσόλυμα. Οι περιοδείες του Ματθαίου και το μαρτύριό του: Κατά την παράδοση ο Ματθαίος, μετά την Πεντηκοστή, κήρυξε για δώδεκα χρόνια στην Παλαιστίνη, και γι αυτό το λόγο έγραψε και αρχικώς το ευαγγέλιο του στα αραμαϊκά. Το Ευαγγέλιο του Ματθαίου είναι το πρώτο κατά σειρά στην Καινή Διαθήκη και γράφτηκε το 64 μ.Χ. Μετά την φυγή του από την Παλαιστίνη κήρυξε στην Αραβία, την Περσία, τη Συρία, τη Μηδία, τη Μακεδονία και κυρίως στην Παρθία και την Αιθιοπία όπου και πέθανε με μαρτυρικό θάνατο στην πυρά. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά την μνήμη του στις 16 Νοεμβρίου. Η αγιογράφηση του Ευαγγελιστή Ματθαίου, όπως και των άλλων τριών ευαγγελιστών, φέρεται σ' όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες σε μία από τις τέσσερις μεγάλες κόγχες που δημιουργούνται στη βάση των τεσσάρων τόξων επί των οποίων στηρίζεται ο τρούλος των Εκκλησιών.